حضرت امام رضا(ع) با استناد به قرآن مقام متعالي امامت را تبيين مي کنند تا معلوم شود چرا امامت بالاتر از تشخيص مردم است و خداوند بايد آن را معرفي نمايد، مي فرمايند:

• «إِنَّ الْإِمَامَةَ خَصَّ اللَّهُ بِهَا إِبْرَاهِيمَ الْخَلِيلَ(ع) بَعْدَ النُّبُوَّةِ وَ الْخُلَّةِ مَرْتَبَةً ثَالِثَةً» امامت در قرآن مسئله اي است که خداوند مخصوص حضرت ابراهيم(ع) قرار داد ولي بعد از اين که ايشان نبي و خليل بودند در مرتبه ي سوم «وَ فَضِيلَةً شَرَّفَهُ بِهَا» و به جهت برتري و فضيلتي که امامت نسبت به نبوت و خُلَّت دارد «وَ أَشَادَ بِهَا ذِكْرَهُ» و نام حضرت ابراهيم(ع) را از طريق جعل مقام امامت براي آن حضرت بالا برد و برتر کرد.

«فَقَالَ جَلَّ وَ عَزَّ «وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً»(7) خداوند عزّ وَ جَلّ در قرآن فرمود: آنگاه که پروردگار ابراهيم او را به صورت هاي گوناگون امتحان کرد و ابراهيم(ع) از تمام آن امتحانات موفق بيرون آمد، فرمود من تو را امام قرار دادم. پس معلوم است که مقام امامت غير از مقام نبوت است و بعد از امتحانات خاص به حضرت ابراهيم(ع) داده شد.
حضرت ابراهيم(ع) نبي بودند و در مسير مسئوليت هاي نبوت وارد امتحانات متعددي گشتند و معلوم شد حضرت ماوراء نبوت، ظرفيت نقش آفريني ديگري را نيز در تاريخ دارند که بايد به توانايي خاصي که همان امامت باشد مجهز شوند و بر اين اساس خداوند به حضرت خبر دادند «إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا» من تو را براي مردم امام قرار دادم، يعني تو خودت چنين مقامي را کسب نکردي من براي تو جعل نمودم و قرار دادم. مثل وقتي که رئيس اداره، فلان کارمند را به جهت توانايي بيشتري که دارد، مسئوليت حساس تري مي دهد و در ازاء آن مسئوليت قدرت و توانايي بيشتري به او مي دهد.
اين که مي فرمايند: امامت را براي حضرت «جعل» کرديم يعني حضرت ابراهيم(ع) علاوه بر نقش نبوت مي توانند نقش ديگري نيز داشته باشند، نبوتي که قرآن در موردش مي فرمايد: «وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلاَّ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ»

و ما پيامبران را جز بشارت گر و هشداردهنده نمی فرستيم. براي حضرت ابراهيم(ع) بعد از نبوت، با خليل شدن يک مقام خاص پيش آمد. همان طورکه حضرت خضر(ع) داراي مقام خاصي بودند که ربطي به پيغمبري نداشت و حضرت موسي(ع) با اين که نبي هستند آن مقام را ندارند

حضرت ابراهيم(ع) نيز علاوه بر نبوت به مقام «امامت» نايل شدند. ظاهراً يک نقش تاريخي و تاريخ سازي را خداوند در حضرت ابراهيم(ع) به وجود آورد که در اثر آن، حضرت مهاجرت کردند و از بابل به اورشليم آمدند و تمدن يکتاپرستي را از يک طرف در اُورشليم پايه گذاري کردند و از طرف ديگر جناب هاجر و حضرت اسماعيل را به منطقه ي جزيرةالعرب آوردند و در مکه جاي دادند و پايگاه يکتاپرستي را در آن سرزمين به پا کردند.

برشی از کتاب امام وامامت درتکوین وتشریع