سجده حقیقی همراه با علو و قرب به خداوند است. کسی که در به جای آوردن سجده، قلبش به جای دیگری تعلق داشته باشد، از خدا دور می شود.

در ادامه روایت، امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «و لا قَرُبَ إلَیهِ أبدا مَن أساءَ أدَبَهُ و ضَیَّعَ حُرمَتَهُ و یَتَعَلَّقُ قَلبَهُ بِسِواهُ فی حالِ سُجُودِهِ، فَاسجُدْ سُجودَ مُتَواضِعٍ ذَلیلٍ عَلِمَ أنّهُ خُلِقَ مِن تُرابٍ یَطؤهُ الخَلقُ و أنّهُ رُكِّبَ مِن نُطفَةٍ یَستَقذِرُها كُلُّ أحَدٍ، و كُوِّنَ و لَم یَكُنْ و قد جَعَلَ اللّه ُ مَعنَى السُّجودِ سَبَبَ التَّقَرُّبِ إلَیهِ بالقَلبِ و السِّرِّ و الرُّوحِ فَمَن قَرُبَ مِنهُ بَعُدَ مِن غَیرِهِ أ لاَ یَرى فی الظاهِرِ أنّهُ لا یَستَوِی حالُ السُّجودِ إلاّ بالتَّوارِی عن جَمیعِ الأشیاءِ و الاحتِجابِ عن كُلِّ ما تَراهُ العُیونُ؟! كذلك أرادَ اللّه ُ تعالى الأمرَ الباطِنَ »

حضرت در ابتدا نکته‌ی تهدیدآمیزی را می‌فرماید که هر کس ادب خدا را رعایت نکند، هرگز به او قرب پیدا نمی‌کند. بعضی افراد رکوع و سجده‌هایشان مثل کلاغ می‌ماند. فقط نوک می‌زنند و سربلند می‌کنند. با عجله و تند تند نمازی می‌خوانند بدون تعقیبات و نمی‌فهمند که این بی ادبی است.

ما از نماز خواندن باید هدف داشته باشیم. نماز باید به کرسی و مقصد بنشیند تا به قرب برسد. به خاطر همین، حضرت بر ادب در نماز تاکید دارند و می‌فرمایند فرد بی‌ادبی هرگز به خدا نزدیک نمی‌شود. با وجود این که نماز جماعت اهمیت دارد و تاکید زیادی بر آن شده، اما کسی که می‌خواهد کارهای قربی انجام بدهد؛ با مستحبات و نوافل را انجام دهد، می‌تواند به جای نماز جماعت، این کارها را انجام بدهد.

حضرت در ادامه روایت، کیفیت سجده را بیان می‌کند که چگونه باید باشد. «فَاسجُدْ سُجودَ مُتَواضِعٍ ذَلیلٍ= پس سجده کن؛ سجده ی آدم متواضع و ذلیل». تواضع و ذلت در سجده به این است که انسان در برابر خدا همراه با خاکساری و ذلت، خودش را روی پای خدا می اندازد.

حواست باشد که جنست از خاک است و باید در مقابل خدا بزرگی نکنی. ما که هیچ چیز از خود نداریم. وجودمان را هم خدا داده. پس به چه چیزمان بنازیم و فخر بفروشیم و و برتری جویی کنیم.

سجده مربوط به بخش بدن است. وقتی سجده می‌کنید حقیقت انسانی علو و قرب پیدا می‌کند. کسی فکر نکند که با سجده شخصیتش له می‌شود؛ هرگز.

«و قد جَعَلَ اللّه ُ مَعنَى السُّجودِ سَبَبَ التَّقَرُّبِ إلَیهِ بالقَلبِ و السِّرِّ و الرُّوحِ= محققا خداوند سجده را عامل تقرب به سوی خودش قرار داده که با قلب و سر و روح به سوی خدا تقرب می یابید». یعنی دلت، باطنت و روحت را خداوند تبارک و تعالی تقرب می‌دهد. این حرف خیلی بزرگ است. سِر آنجایی است که دسترسی به آن نیست. وجود انسان هم سِری است که به راحتی به آن دسترسی نیست، سجده باعث می‌شود آن حاق و ذات انسان تقرب پیدا کند و قوی شود.

استاد محمد شجاعی