یک، مفهوم امامت:

تعریف امامت و تبیین مقام و جایگاه امام در میان امت و نفی پذیرفتن ولایت غیر امام معصوم، با بیان زیر:

الف) امام، عالم به حلال و حرام و امین بر دین خداست. هر کس تولای او را بپذیرد، هدایت یافته و هر کس رو بگرداند، گمراه خواهد شد.

ب) اهل بیت(ع) علت اصلی سکون و امنیت اهل زمین، و حجت خدا بر مردم و ترازوی عدل الهی هستند.

ج) تبیین ضرورت عقلی و شرعی اطاعت و پیروی از امام معصوم، و آن را شرط قبولی عبادت دانستن. اصل امامت و مفهوم ولایت و خلافت، از موضوع هایی است که در بسیاری از دعاها به آن توجه، و مرجعیت اهل بیت (ع) و جایگاه فرزندان پیامبر (ص) برای مردم تبیین شده است:

دو، مبارزه با فساد اخلاقی؛

گسترش فساد و فحشا میان همه‌ى طبقات جامعه حتی فقیهان، امام را بر آن داشت تا هم زمان، در دو جبهه‌ى مبارزه با ظلم و فساد بجنگد و با سلاح دعا، مظاهر فساد را نشانه رود.

سه، توجه به خدا؛

پیروی از قرآن و سنت و نیز تقویت ایمان مردم و آشتی دادن امت با امام و اهل بیت (ع) بسیار چاره ساز بود و امام (ع) مبارزات مثبت و آشکاری با مظاهر فساد و فحشا انجام می داد.

چهار، مبارزه با قصاصین؛

قصه پردازان، ابزار دست حاکمان بودند و سیاست های دیکته شده آنها با هنرمندی و هنرنمایی بر مردم تحمیل و به آنان تلقین می کردند. از این رو، امام سجاد (ع) پرده از چهره ایشان برداشت و خطر آنان را گوشزد کرد.

پنج،گسترش اعتقاد به اصول اسلامی؛

امام در قالب دعا، مضامین بلد توحیدی را تعلیم می فرمود. مباحث توحیدی و ترک شرک و بت پرستی در دعاهای صحیفه سجادیه هویدا است. امت، در دوره‌ى اسلامی، در جاهلیت جدیدی به سر می برد. جاهلیت نخستین به سر آمده بود. پیامبر (ص) در آغاز ظهور اسلام، جاهلیت را زنده به گور کرد، اما چیزی نگذشت که حاکمان اموی، دوباره سنت های جاهلی را زنده کردند. در جاهلیت جدید، فقد مظاهر شرک تغییر یافته بود و بت های سنگی و چوبی، جای خود را به حاکمان و خلفا داده بودند. امام توجه به توحید صفاتی را ترغیب می کرد تا مردم بدانند رزق و روزی، مرگ و زندگی و قضا و قدر، تنها به دست خداست، تا دل از حاکمان کنده و دست از ایشان بشویند. حرکت علمی و فرهنگی حضرت در تأسیس مدرسه تفسیر، حدیث و فقه ادامه ‌یافت تا فرزندش امام باقر (ع) آن را پی گرفت و رسمیت بخشید.

شش، مباحث علمی،

در صحنه‌ى فعالیت های فرهنگی، امام به آوردگاه ارباب مذاهب رفته و با استدلال های قوی، کید آنان را در هم می شکست.

هفت، مقابله با مدعیان عقل گرایی؛

امام در جبهه های مختلف اعتقادی، یک تنه به مقابله‌ى مدعیان نقل گرایی و با متمسکان به ظاهر کتاب خدا رفته و خانه های عنکبوتی سست بنیان تفکری آنان را فرو می ریخت. سه گرایش اسلامی در اواخر نیمه اول قرن اول هجری پا به عرصه اندیشه گذاشت؛ عدلیه، معتزله و اشاعره، و به مرور از دل مکتب ها، گروه ها و نحله های دیگری بیرون آمد.درباره‌ى علل و عوامل و چگونگی شکل گیری آنها بحثی نخواهیم داشت؛ آنچه در این مورد اهمیت دارد،

بخش مهمی از تعالیم امام سجاد (ع) در موضوع خداشناسی و توحید است. امام در تبیین چگونگی خداشناسی می فرماید: شناخت خدا چون شناخت اشیا نیست که انسان آنها را درک و مشاهده کند، ماهیت شان را بفهمد و بتواند آنها را تصور کند؛ و احاطه بر خدا ناممکن است پس سبحانک لا تحس و لا تجس و لا تمس

بحث از این مقوله خارج از موضوع است و با اشاره ای کوتاه از آن می گذریم. امام می فرماید: باید برای خداشناسی، از خدا توفیق شناختش را بخواهیم و برای رسیدن به خدا، باید به خود او متوسل شویم.

هشت، صحیفه سجادیه؛

مهم ترین میراث فرهنگی امام سجاد (ع) صحیفه سجادیه می باشد که همان قرآن صاعد، و مجموعه‌ى ادعیه ای است که همه معارف الهی و آنچه مورد نیاز سالک الی الله است در آن گرد آمده و سرچشمه‌ى فیض، مشعل هدایت، مدرسه اخلاق و تهذیب به شمار می آید که همواره دست نیاز انسان به سوی آن بلند است.

استاد محمد شجاعی/سایت منتظران منجی