آنچه با روح انسان پیوند می خورد جزء شئون او می گردد. معنویتی که در خانواده روز به روز بیشتر گسترش می یابد، به عنوان ثروت و دارائی اعضای آن محسوب میشود. به این ترتیب، فرزند صالح در چنین خانواده ای ذخیره آخرت والدینش میگردد.
خوش اخلاقی، اولین وسیله لازم برای ترویج معنویت است. تفریحات سالم و گردشهای خانوادگی، سفر به محیطهای معنوی و حضور دسته جمعی خانواده در تجمع های مذهبی، نقش بسیار موًثری در تغذیهً معنوی خانواده ایفا میکند.
از حقوق خانواده نسبت به مرد، امر به معروف و نهی از منکر است. او موظف است، در کنار ایفای نقش همسری، خانواده را به کارهای نیک دعوت کند.غیرت سازنده، جهت محافظت از زن و سلامت روح او لازم است، اما مردان مراقب باشند نسبت به این حق دچار افراط یا تفریط نگردند.
اهمیّت حقوق شوهر
ریشه حقوق به فطرت انسان بر می گردد و خداوند براساس خلقت خاص زن و مرد، آنها را وضع نموده است.
اطاعت زن از شوهر در جایی که معصیت خدا نباشد لازم است. زن حق خداوند را ادا نمی کند؛ مگر اینکه حق شوهرش را ادا کرده باشد.
حق مرد بر زن
اسلام به وحدت بسیار توجّه دارد، ولی انتخاب رهبر را در زندگی مشترک برای جلوگیری از بی نظمی لازم دانسته است.
- رهبری خانواده به علّت تناسب با وضعیت تعقلّی مرد و ناسازگاری با روحیّهً عاطفی زن، بر عهدهً مردان است.
- وظیفه زن، اطاعت از مرد است. اگر زنی سرپرستی خانواده را بر عهده گیرد، «حتی در صورت موفقیّت» بعد از مدّتی احساس پشیمانی می کند، چون روح او نیاز به تبعیّت دارد.
مرد باید بر قلب همسر خود حکومت کند نه بر جسم و بدن او، همانگونه که زن باید بر روح مردش حکومت کند.
زن باید اطاعت از همسر را در خانواده به نمایش گذارده، و مخالفتش را، در حضور فرزندان بروز ندهد، زیرا این امر، جسارت و بی ادبی فرزندان را نسبت به پدر، و سردرگمی آنها را برای اطاعت از او به دنبال دارد. اثر اطاعت همسر از شوهر، آموزش تبعیت به فرزندان و ایجاد هیبت پدرانه در دل آنهاست.
- زن برای بیرون رفتن از خانه به اجازه همسرش نیاز دارد و حق اصرار ندارد. خشم هیچ کس برای زن مضرتر از ناراحتی همسر که همان خشم خداست، نیست.
- بسیاری از وظایفی که زن در مقابل دیگران برعهده دارد، صرف راضی نبودن شوهر از او سلب میگردد، امّا در مورد مردان،وضع به این منوال نیست.
- تمکین جنسی مرد، حق واجبی است و نقش مهمی در سلامت روحی و روانی او دارد و زن نباید آن را وسیله ای برای اعمال فشار قرار دهد.
- زن باید با استفاده از لباسها ، آرایش و عطر مورد علاقهً همسرش برای او ایجاد جاذبه کرده و بر روحش سلطه یابد.
- زن آن گونه که شوهرش مایل است باید در خانه رفتار کرده و حیا و عفت را کنار گذارد.
- رعایت نظافت منزل نیز،تأثیر مهمی در روحیه مرد دارد.
- محبّت زن به مرد به حفظ عفت و تقوای مرد، جلوگیری از انحراف او، رضایت او و برقراری آرامش در خانواده کمک می کند.
- کار کردن زن در خانه از امور مستحبی است و اجر بسیار زیادی دارد. زوجین در مقابل انجام کارها از خدا پاداش گرفته و این امر در استقامت آن ها موثر است.
امام باقر(ع) می فرماید: هیچ شفیعی برای زن نجات دهنده تر از رضایت شوهر در نزد خدا نیست. شرط قبولی عبادات زن، رضایت شوهراست.
- زن باید حسن خلق داشته و بد اخلاقی همسر را تحمل کند. خداوند برای زنی که گفتار زننده شوهر را تحمل می نماید، به ازای کلمه، اجر مجاهد را محسوب می کند.
- از نیازهای اساسی شوهر، اکرام و احترام اوست، که در بهداشت روانی او در خانواده و اجتماع بسیار تأثیرگذر است. عاقل کسی است که هر چه را خداوند بزرگ می داند او هم بزرگ دانسته؛ و هر چه را خدا پست شمرده، او هم پست شمارد. تکبّر مانع انجام صحیح وظایف زن در مقابل شوهر می گردد.
- موقعیت شغلی نامناسب، عدم زیبایی یا ثروت، نمی تواند شأن شوهری را که خدا احترام او را واجب کرده از بین ببرد.
- اگر زنی به خاطر تقبل بار مادی زندگی منت گذارد خدا از او نمی پذیرد.
خصوصیّات زن خوب
- دارای روح پاک و متعهد به اخلاق است که باعث جلب اعتماد همسر می گردد. زیرا مرد به زن فاسد اعتماد ندارد.
- در سختی و رفاه، خلقش تغییر نمی کند.
- اهل پشتیبانی از همسرش است.
- کوتاهی و اشتباهات همسر را در جمع دیگران بیان نمی کند.
- انتظارات و توقعات خارج از توان مرد ندارد.
- اسیر تجملات، چشم و هم چشمی نیست. بلکه، به شأن و وسع همسرش توجه میکند.
چگونگی رفتار با خانواده همسر
نیکی به والدین از واجبات است و رضایت خداوند در رضایت پدر و مادر. کسی که والدینش را راضی نکند دچار غضب الهی می گردد. انسان باید والدین همسر را همانند والدین خود دانسته و به آنها احترام گذارد.
- اگرانسان به همسرش محبت واقعی داشته باشد هیچ گاه به خاطر منیّت باعث ایستادن همسرش در مقابل والدین و مورد عاق واقع شدن همسرش نمی گردد.
- شوهر باید محیط خانه را طوری آماده کند که بهتر از خانواده پدر باشد.
- طوری با همسرش برخورد کند که موجبات نگرانی والدین همسر را فراهم نکند.
- اگر خانواده دختر به کمک دخترشان نیاز دارند همسر مانع نشود .
- کسی که خواستار احترام است باید خود نیز احترام بگذارد.
- گاهی میتوات در خانواده همسر بسیار موفق تر از خانواده خود عمل کرد، به این شرط که کمک به اعضای آن خانواده را هرگز از یاد نبرید.
- زوجین باید در انجام نقشی که خدا برایشان در نظر گرفته دقت کرده و در برخورد با خانواده همسر با ظرافت عمل کنند، حرمت ها را حفظ کرده و حساسیّت ایجاد نکند. و به این طریق خوشبختی خود را تضمین نمایند.
- و نکتهً آخر اینکه؛ مراقب پیش فرض های ذهنی خود باشیم و با این دیدگاه ها وارد زندگی نشویم.

استاد محمد شجاعی