انسان برداشت های مختلفی در طول زمان، از خودش دارد. گاهی شناخت هایی دارد که مطابق واقع نیست. یعنی در مورد خودش و دیگران و اهل بیت ع برداشت هایی دارد که درست نیست و صرفاً توهم است. انسان ها در این چیزها پشیمانی شان خیلی زیاد است: شناخت از خود: شناخت از دیگران؛ شناخت از خدا و اهل بیت علیهم السلام.

توهم انسان در مورد دیگران)

انسانها در مورد شناخت و نظری که از دیگران دارند و بعد از یک مدت دچار پشیمانی می شوند و می گویند: اگر ما به گذشته برمی گشتیم، با فلان کس رفیق نمی شدیم و به او اعتماد نمی کردیم و روی او سرمایه گذاری نمی کردیم. چرا؟ چون بعد از گذر زمان، روشن می شود که این پیوند و دوستی خوب نبوده، این شخص آن آدمی که ما فکر می کردیم نبوده؛ اصلاً خودمان می گوییم: «خیال می کردیم». از این رو، دراین امر، پشیمانی زیاد است.

توهم انسان درمورد خودش)

درباره ی خودمان نیز، پشیمانی زیاد داریم. یعنی اگر به گذشته مان برگردیم، یا از ما سؤال کنند که شما اگر به گذشته برگردید، مثلاً چند سال پیش، آیا همین انتخاب ها، ارتباطات، رفتارها و افکار را داشتید؟ اکثر انسان ها می گویند نه؛ و نسبت به گذشته خودشان پشیمانی دارند. این پشیمانی مثل یک امر شایع، تقریباً دامن همه را می گیرد. این پشیمانی نشان می دهد که انسان ها در شناخت خود و دیگران بسیار دچار توهم می شوند؛ در تصمیم ها دچار توهم و خیال می شوند؛ جو زدگی، خیال زدگی، ندیدن جوانب یک کار، هوا و هوس، تعصب، حب و بغضهای بی جا؛ همه ی این ها باعث می شود که انسان شناختی که از خود یا دیگران دارد، یک شناخت غلط از آب در بیاید؛ برای همین هم دچار اشتباه می شود و بعد از مدتی پشیمان می شود که چرا این تصمیم را گرفتم؟ چرا این انتخاب را کردم؟ چرا این رفتار را انجام دادم؟ چرا این افکار را داشتم؟

توهم در باره خدا و اهل بیت (ع)

یعنی در نهاد خودمان یک عشق فطری به خداوند تبارک و تعالی و معصومین (علیه السلام) داریم؛ رابطه ما با خداوند و معصومین یک رابطه ی وجودی است، نه صرفاً یک رابطه ی قراردادی و مذهبی. یعنی یک رابطه ی حقیقی و وجودی است. چرا در بسیاری از موارد، در باره رابطه ی خودمان با معصوم و خداوند دچار توهم می شویم؟ چون ظرفیت ها کم است و در کمترین زمان، با کمترین رفتار، توهمات عجیب و غریب سراغ ما می آید، شیطان هم در این وسط در تولید فکرهای توهمی ما نقش دارد.

استاد محمد شجاعی/موسسه منتظران منجی