پازل زیبای اندیشه دینی

وَ إِیَّاكَ وَالتَّسْوِیفَ فَإِنَّهُ بَحْرٌ یَغْرَقُ فِیهِ الْهَلْكَى وَ إِیَّاكَ وَ الْغَفْلَةَ فَفِیهَا تَكُونُ قَسَاوَةُ الْقَلْبِ وَ إِیَّاكَ وَ التَّوَانِیَ فِیمَا لَا عُذْرَ لَكَ فِیهِ فَإِلَیْهِ یَلْجَأُ النَّادِمُونَ؛1
امام باقر صلوات‌الله‌علیه به جابربن‌یزیدجعفی فرمودند: «زینتی كه خدا دوست دارد، صداقت است و برای این‌كه خدا تو را دوست بدارد سعی كن در حركت خود سرعت داشته باشی!» در مقابل سرعت در انجام كار، سه فرض تصور می‌شود: یكی این‌كه انسان انجام كار خیر را پشت گوش بیاندازد و دائماً امروز و فردا كند. مثل کسانی که هر گاه صحبت از توبه می‌شود در دل می‌گویند: «هنوز زود است. اول این كار را تمام كنیم؛ بعد توبه می‌كنیم!» نتیجه این پشت گوش انداختن‌ها هم این می‌شود كه یا مانعی پیش می‌آید یا اجل می‌رسد و كار انجام نمی‌گیرد. اسم این حالت كه انسان دائماً امروز و فردا می‌كند «تسویف» است. كلمه تسویف ظاهرا از سوف گرفته شده است. در زبان عربی سوف یعنی «به زودی». تسویف یکی از دام‌های بزرگ شیطان است كه اگر كسی در این دام بیافتد نجات پیدا نمی‌كند و به هدف خود نمی‌رسد.
حالت دیگر غفلت است؛ یعنی امور دنیا انسان را اصلا از انجام کار خیر غافل كند. در حالت تسویف انسان توجه دارد كه باید این كار را انجام دهد، اما امروز و فردا می‌کند. حالت دوم این است كه انسان غافل شود از این‌که چنین تكلیفی هم دارد.
حالت سوم این است كه انسان، هم توجه دارد و هم می‌خواهد که اقدام كند، اما خیلی با سستی و بی‌حالی سراغ کار می‌رود. وقتی انسان خیلی به کاری علاقه ندارد بسیار با سختی و سنگینی آن را انجام می‌دهد. هنگامی که پدر به فرزندی که در انجام تکالیف سستی می‌کند می‌گوید: «برو مشقت را بنویس!» قبول می‌کند ولی خیلی با بی‌حالی و سستی سراغ کیف مدرسه‌اش می‌رود و کلی طول می‌کشد تا کتابهای خود را بیرون آورد و … . گاهی انسان به خاطر عذری سستی می‌کند. مثلا مریض است و توانایی انجام کار را ندارد. این شخص بعدا می‌تواند هم در مقابل دیگران عذر بیاورد هم خود را قانع كند كه من اگر محروم شدم به این علت بود که نمی‌توانستم.

حضرت آیت الله مصباح یزدی رحمت الله علیه