زهد:

امیر مؤمنان علیه السلام می­ فرمایند: «هر کس آرامش را دوست دارد، می­ بایست در دنیا زهد را انتخاب نماید».

زهد به معنی قرارگیری درست ترتیب کمالات انسانی است به گونه ای که کمالات جمادی، گیاهی، حیوانی و عقلی در اختیار فوق عقل است و هر بخش از بخش­ های پایینی خود، اهمیّت بیشتری دارد. انتخاب زهد در زندگی به سبک ائمه معصومین می­باشد، هر کمال انسان معشوق مخصوص به خود را دارد و اگر فوق عقل نظارت کنترل آن نداشته باشد، می­ خواهد بی­ نهایت­ طلبی خویش را در همان بخش ارضا نماید.

معشوق بخش فوق عقلانی، الله است و انسان با پیوند با الله آرام می ­گیرد. در غیر این­صورت چون فطرت انسان با بخش ­های دیگر آرام نمی­ گیرد، انسان مفهوم آرامش را در آسایش می­ جوید و این راه بی­ پایان تا آخرین لحظات عمر، انسان را به خود مشغول می­ نماید. هر چه تلاش او در کسب کمالات پایینی از قبیل تناسب اندام، ازدواج و فرزند، تحصیلات، شغل و … بیشتر شده، فاصله او با آرامش افزون­تر می­ گردد.

دوری از سرمستی دنیا

قرآن مجید در سوره حدید به انسان توصیه می ­نماید تا بر آنچه از دست شما رفته است اندوه نخورید و بدانچه به شما داده [دلبسته و] سرمست نباشید. مهم­ترین مژده این است که چیزی که از دست می ­رود، برای آخرت ذخیره می گردد و چیزی که به انسان داده می­ شود وسیله آزمایش اوست. با این درک این معادلات فهم این آیه بسیار سهل می گردد. خداوند می ­فرماید: به مال و فرزند کفار حسادت نکنید این نعمت­ها مایه ی عذاب دنیا آن­ها خواهد بود.

یاد خدا: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «هر انسانی ناکام و تشنه از دنیا می ­رود، مگر اینکه یاد الله باشد».

استاد محمد شجاعی

1- به کمتر از خلیفه‌الهی رضایت ندهید. خداوند متعال می‌فرمایند: انسان برای جاودانگی و تشبه به خودم ساختم و جهان و هر چه در آن است برای او؛ پس بیشتر از هر شخصی او را دوست داشته و می‌شناسم. خیر و صلاح تو در پذیرش برنامه‌ای است که برای زندگی‌ات آماده کرده و اسلام نامیدم. اسلام یک دستورالعمل کامل و سدی مستحکم برای حفاظت انسان در برابر شیطان و نفس است، حال یک روزنه هر چند کوچک در بدنه سد در طول زمان منجر به خرابی آن است. پس پذیرش کامل و اجرای بدون چون و چرای اسلام و نه بخشی از آن نجات دهنده است.

2- خوش نیامدن از کاری نتیجه آن را از بین نمی‌برد. خداوند سبحان در قرآن کریم می‌فرمایند: چه بسیار چیزهایی که شما خوشتان می‌آید به ضرر شماست و چه بسیار چیزهایی که شما دوست ندارید و به نفع شماست. مقاومت در برابر احکام الهی از ناحیه منِ طبیعی ماست. شخصی که بخش انسانی‌اش فعال می‌باشد از حرام متنفر و از انجام واجبات لذت می‌برد.

3- شک و شبه بیماری واگیردار است، بنابراین بیماری‌های خودتان را به دیگران منتقل نکنید و فقط از کارشناس خبره کمک بخواهید.

4- شناخت خدا تنها راه دل بستن به اوست. امام سجاد علیه السلام می فرمایند ممکن نیست یکی تو را بشناسد و محبت تو را بچشد و گرفتار جای دیگری باشد و جز تو معشوق دیگری داشته باشد. پیدا کردن خدای واقعی آرامش انسان را تضمین می‌کند و چه بسا افراد دینداری که آرامش ندارند مصداق کلام امام صادق «علیه‌السلام» می باشند که اکثر مردم خداهایی را می پرستند که خودشان در ذهنشان خلق کرده‌اند. و متاسفانه خدای ساختگی بی هنر است.

5- سخت می‌گیرد جهان بر مردمان سخت گیر. سخت نگیرید تا به آرامش برسید. یکی دیگر از دیدگاه‌هایی که ایجاد آرامش می‌نماید، برخورد درست با فقدان‌ها و نرسیدن به آرزوهاست. امام باقر «علیه‌السلام» می فرمایند: هر کس برای چیزی که از دست داده آسان بگیرد بدن خود را راحت کرده است. اولین اثر سخت گیری، مریضی بدن است و از آن بدتر وضع قانون‌های غیر الزامی برای خود و دیگران می باشد.

6- هر نعمتی که از دست می‌دهید به همراه دعاهای مستجاب نشده در بهشت منتظر شماست.

7- به اندازه ابدیت، توشه همراه ببرید. خداوند متعال انسان را جاودانه و ابدی آفریده و قرار است تا بی‌نهایت در کنار خدا زندگی کنیم. پس زیرکانه به دنبال توشه‌های بدون پایان باشید. یک توشه بی‌نهایت آخرتی را حضرت امیر «علیه‌السلام» اینگونه معرفی می نمایند: تا روز قیامت اگر کسی به دنیا بیاید و از صمیم قلب دوست داشته باشد با ما باشد، خداوند ثواب جهادهایی که ما کردیم را به او می‌دهد.

استاد محمد شجاعی

تا به حال دیده‌اید شخصی در جنسیت حیوانی خود شک کند؟ هیچ انسانی به آن شک نمی‌کند و با یقین به ماهیت آن، اعمال متناسب با آن را انجام می‌دهد. به عنوان مثال رفع تشنگی با آب است و انسانی که عطش دارد به اشتباه غذا نمی‌خورد و با شناختی که از نیازهای حیوانی خود دارد، بدون اشتباه عمل می‌کند.

طبق اصل اصالت تخصص، هر سیستم در چهار مرحله تعریف، راه‌اندازی، بهره‌برداری و اصلاح و تعمیر به سازنده و نمایندگی‌های مجاز معرفی شده از سوی سازنده مراجعه می‌نماییم. سیستم وجودی انسان نیز از این قاعده مستثنی نمی‌باشد و چاره‌ای جز رجوع به آفریدگار که کسی جز الله نیست، نداشته و مجاب به اطاعت از نماینده ایشان (معصومین «علیهم السلام») می باشد. باور این حقیقیت که بدن، امانت الهی و وسیله‌ای برای آزمایش او است و منِ حقیقی، روحی است که خداوند متعال در او دمیده است؛ و این روح تنها زمانی آرام می گیرد که به اصل خویش برگشته و با او یکی شود، انسان را به آرامش می‌رساند: إنا لله و إنا إلیه راجعون.

باور این معنی، باور غیب است؛ باور الله و برنامه ریزی برای برگشت. باور این حقیقت معنی زندگی است و آرامش در فهم این معنا. هر نفس مژده وصل یار است، اینگونه معشوق‌های دنیا رنگ می‌بازد و معشوق اصلی رخ می‌نماید؛ زندگی بدون غیب رها شدن بدون پشتیبان در عالمی محدود با فطرتی بی‌نهایت طلب است و تنها مسیر عبور از جهنم دنیا مسیری است که با نور حق و اهل بیت روشن شده است.

بودن در مسیر اشتباه، همت و هزینه زیادی از انسان می‌گیرد و در این مبارزه، اصطکاک با انسان‌هایی که همه مانند تو، بی‌نهایت را در ماده می‌جویند، بسیار زیاد و آزار دهنده است. آرمان‌ها و آرزوها متفاوت می‌شود و دغدغه‌های بخش حیوانی و عقلی مجالی برای بخش فوق عقل نمی‌گذارند. انسان مال خدا و فرزند محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و آل او است. عشق انسان به پدران آسمانی و دلبستگی به آنها، تعلقات دنیایی مانند همسر، فرزند، مال و … را جهت‌دار و آخرت‌ساز می‌نماید. این قدرتی عظیم برای رویارویی با مصائب و گذر از مصیبت را در کالبد انسان می‌نشاند و همت او را تا بلندای جاودانگی پرورش می‌دهد. آنگاه انسان همه مصائب و سختی‌ها را با مژده کفاره گناه، توشه برزخ و درجات آخرتی پشت سر می‌گذارد. در این زاویه دید، تلاش برای کسب روزی، همسرداری، تربیت فرزند و … همه شیرینی و عبادت است و عبادت غذای روح بی نهایت‌طلب و فطرت آرام فضایی برای پذیرش غصه، عصبانیت، بداخلاقی، زودرنجی و حساسیت ندارد.

استاد محمد شجاعی

شک مسأله بسیار مهمی است. انسانی که شک و تردید بر او حاکم است می‌بایست تنهایی بسیار زیادی را تحمل کند. انسان در هر نقطه از ارتباطاتش یقین نداشته باشد، دچار خسران می‌شود.

یکی دیگر از بدترین آثار شک، عدم تعادل شخصیت است. اطمینان خاطر و قدرت تصمیم گیری، تحت الشعاع یقین انسان است که بدون آن، دچار تزلزل گردیده و موجبات آزار خویش و اطرافیان را فراهم می نماید.

عدم شناخت حقیقت انسان عامل صدور شک از طرف اوست. انسان بدون شناخت مفهوم غرایز باطنی، کشش‌های ماورالطبیعه و بی‌نهایت طلبی خویش سرگردان می شود و نمی‌داند از کجا آمده، برای چه آمده و به کجا می‌رود؛ او خود را محدود به جنسیت و غرایز حیوانی خود می‌نماید؛ شروع خسران از این تفکر نابجاست و تاوان آن را بخش انسانی و کودک عزیز روان می پردازد. او کشش‌های آسمانی و ملکوتی خود را با رفتن به مسجد، حرم‌های مقدس، خواندن نماز، شعر، موسیقی، هنر و یا شرکت در جلسات مذهبی آرام می‌کند ولی در تمام این حالات روحانی نیز خود را یک زن یا یک مرد می‌داند؛ که می‌خواهد بخش متعالی خود را ارضا نماید. در حالیکه این ظواهر مقدس زمانی ارزش می‌یابد که انسان با علم به خویش و هدف از خلقت خویش به آنها دل می‌دهد نه تن. او دیگر با بدن زمینی خود مشغول به انجام اعمال معنوی نیست که دل او در حرم خدا صیقل می‌یابد. معضل عرفان‌های کاذب نیز از همین نقطه سرچشمه می‌گیرد و اشخاص، خود حقیقی خویش را در سراب می‌جویند.

استاد محمد شجاعی

«… و جعل الهمّ و الحزن فی الشک و السّخط»

کسی که در حقیقت انسانی خویش شک دارد، همّ و غمش افزون می‌گردد. «همّ» به تلاشی اطلاق می‌گردد که به امر خاصی اختصاص می‌یابد. چنین انسانی دائماً در حال تلاش است، اما برای رشد در بخش حیوانی؛ از همین رو، روز به روز، بر میزان فشارها و استرس‌های او افزوده می‌گردد و به جایی راه نمی‌یابد. انحصار غم‌ها و هم‌های انسان در حیطه بخش حیوانی، سبب ناتوان ماندن بخش انسانی او و دور شدن از کانون شادی و آرامش می‌گردد. لذا هر چه بر میزان موفقیت او در بخش حیوانی افزوده می‌گردد، نارضایتی‌ها و اضطراب‌های او نیز بیشتر می‌شود. بنابراین، شک در حقیقت انسانی، در نهایت به نارضایتی از وضعیت موجود انجامیده و رنگ آرامش را از زندگی فرد سلب خواهد نمود.

خودشناسی و شناخت حقیقت انسانی، انسانها را به سمت کسب دارایی‌های درونی پیش برده و بر حجم رضایت، شادی و آرامش او می‌افزاید. هوشیار باشیم که فقر بخش درونی، با هیچ ثروتِ بیرونی قابل جبران نخواهد بود. با چنین فقری، افزایش سطح سرمایه‌های بیرونی، تنها اضطراب آور می‌باشد.

پس این دو نکته را هرگز از خاطر نبریم:

1- رضا و یقین دو رمز آرامش در زندگی انسان‌اند؛ برای رسیدن به آنها تلاش کنیم.

2- تردید و نارضایتی دو عامل سلب آرامش از قلب انسانها می‌باشند؛ از آنها فرار کنیم.