اهل سلوك مي فرمايند:
يك هجرت «وسطي» داريم و يك هجرت «كبري»،
هجرت وسطي آن است كه ما اخلاقمان را عوض كنيم و از صفات رذيله به سوي صفات فاضله هجرت نماييم، و در نتيجة اين هجرت انسان ديگر جهنمي نخواهد بود، چون از صفات جهنميان فاصله مي گيرد،
ولي در هجرت كبري نه تنها اخلاق عوض مي گردد، بلکه منظرمان نيز عوض مي شود و لذا نه تنها جهنمي نخواهيم بود بلكه جهنم را هم مي بينيم. خداوند در همين رابطه مي فرمايد: «كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ. لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ»
نه چنين است كه خود را گرفتار كثرات كنيد، اگر به علم اليقين برسيد، جهنم را مي بينيد و علم به جهنم از حالت مفهومي به حالت عيني و شهودي در مي آيد. ما براي ارتباط با حقايق عالم، علم يقيني مي خواهيم، تا از طريق نور علم اليقين به سوي عين اليقين سير كنيم.

قرآن مي فرمايد: شما بايد نسبت به حقايق عالم و از جمله معاد و بهشت و جهنم علمِ يقيني داشته باشيد. يعني
اولاً: علم شما علم به حقايق باشد و نه علم به موضوعات واهي و اعتباري

ثانياً: آن علم، علمي باشدكه موجب ارتباط با حقايق گردد و به عبارت ديگر موجب ايجاد عين اليقين باشد كه آن عبارت است از اتحاد وجودي با حقايق عالم.

لذا بعد از آن كه فرمود: «كَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْيَقِينِ. لَتَرَوُنَّ الْجَحِيمَ» اگر علم یقین داشته باشید جهنم را می بینید در ادامه مي فرمايد: «ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَيْنَ الْيَقِينِ»

سپس حتماً آن جهنم را به عين اليقين مي بينيد، در اين حالت نه تنها آتش جهنم را به عین الیقین مي بينيد بلكه انجام هر گناهي موجب مي شود كه خود را در آتش جهنم حس كنيد، يک وقت انسان مي بينيد که گناه كردن چقدر بد است، ولي يک وقت آتش انجام گناه را حس مي کند، که اين حالت يک مرتبه بالاتر از «علم اليقين» است

منبع: کتاب آنگاه که فعالیت های فرهنگی پوچ می شود