شخصی نزد پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمد و از قساوت قلبی که داشت، شکایت کرد: «لمّا شَكا إلَیهِ رجُلٌ قَساوَةَ قَلبهِ: إذا أرَدتَ أن یَلینَ قَلبُكَ فَأطعِمِ المِسكینَ وامسَحْ رَأسَ الیَتیم[1]= خطاب به مردى كــه از سختدلى خود نزد آن حضرت شِکایت کرد، فرمود: اگر مى خواهى دلت نرم شود، مستمند را اطعام كن و بر سر یتیم دست نوازش بکش».

علت این که حضرت می‌فرماید مسکین را اطعام بکنید، این است که مسکین غیر از فقیر است. البته در هر حال خوب است که انسان به کسی که احتیاج دارد کمک کند. فقیر کسی است که تلاش می‌کند، ولی نمی‌تواند مایحتاج زندگی خود را تأمین کند و لنگ می‌ماند و به بدهی و قرض می‌افتد. یعنی تلاش دارد، ولی درآمدش کفاف زندگی او را نمی‌دهد. اما مسکین یعنی کسی که اساساً هیچ چیزی ندارد و صفر است.

رمز اینکه اطعام مسکین در نرمی قلب خیلی مؤثر است، شاید در این باشد که قساوت قلب، مثل سفتی بدن یا یبوست می‌ماند. وقتی بدن دچار یبوست می‌شود، گرفتاری‌های زیادی برایش پیش می‌آید. چه در نظام پزشکی و چه در نظام تربیت عرفانی و معنوی، همیشه توصیه بر این بوده که تغذیه باید به صورتی باشد که بدن را دچار یبوست نکند. متاسفانه الان نوع غذاهایی که ما داریم مصرف می‌کنیم، غذاهای یبوست­زا و غذاهای خشک است. ما به ندرت از غذاهایی مثل آش و سوپ استفاده می‌کنیم. غذاهای آبکی باعث می‌شود که بدن نرم شود و در حالت قوی کار کند. خشکی در بدن، سوخت و ساز آن را دچار مشکل می‌کند.

روح هم همینطور است. وقتی روح دچار قساوت و سختی شود، گناه و غفلت سراغ انسان می‌آید. عفونت‌هایی در روح جمع می‌شود و انسان باید حتماً خودش را زود نرم کند. یعنی یک سری تمرین و تخلیه انجام دهد که مثل استحمام است. همانطور که اگر بدن استحمام نکند، دچار بیماری می‌شود، روح هم نیاز به استحمام دارد. در بحث «استغفار» گفتیم که استغفار استحمام روح است. استغفار فوق ­العاده کلیدی و حساس و مهم است. طوری که پیغمبر هم به این استحمام نیاز دارد و دست کم، روزی 70 مرتبه استغفار می‌کند.
طعام مسکین هم یک نوع خروج و تخلیه است. دیگری را حضرت رسول فرمود: «وَ أمسَح رَأسَ الیَتیم= دست بکشد سر یتیم». اما این دست کشیدن از روی ترحم نباشد، بلکه رحیمانه دست بکشد. محبت به یتیم، برای رضای خدا واقعاً دل انسان را باز می‌کند و این کار خیلی قدرت می‌آورد، اگر کسی با یتیم برخورد درستی داشته باشد، این یتیم می‌تواند تمام دردهای این شخص را خارج بکند.

گاهی کسی یتیم نیست. مثلا بچه یک کس دیگر است. یا کسی است که سر راه انسان قرار می‌گیرد و انسان به او رسیدگی می کند. هنر نیست که ما فقط به بچه­ های خودمان برسیم. البته بچه­ های خودمان هم خیلی قدرتمند هستند. بوسیدن‌شان، نوازش‌شان و ترحم به آنها، یکی از تخلیه­ گاه‌های خیلی خوب است. محبت به اعضای خانواده خودمان هم دل انسان را نرم می‌کند.

استاد محمد شجاعی/بحث قلب