برخی از خاور شناسان و کسانی که در توجیه رفتار ائمه (ع) به مبانی کلامی توجه نمی کنند، فضائل و کمالات انسانی حضرت علی (ع) را می ستایند؛ اما در توفیق سیاسی اش تردید دارند و آن بزرگوار را رهبر و فرمانروایی موفق نمی شمارند. در نظر این گروه، دوران پنج ساله حکومت امام (ع)، به ویژه سال های آغاز آن، بر درستی این سخن گواهی می دهد. در نگاه اینان، حکومت حضرت از مشکلات زیر رنج می برد:

1- اعلام سیاست خشن و تهدید در نخستین روزهای فرمانروایی

امام در نخستین خطبه خود به سیاست خشن روی آورد و مردم را به باز پس گرفتن اموال نامشروع و بالا و پایین رفتن موقعیت های اجتماعی تهدید کرد!

2. مساوات همگانی در تقسیم بیت المال

حضرت در طول حکومتش سیاست مساوات عوام و خواص در بهره برداری از بیت المال را اجرا کرد و مقدمات بی مهری اشراف و خواص را فراهم آورد. او می توانست، با توجه بیش تر به خواص که طبیعتا انبوه طبقات عوام را پشت سرخود دارند، پایه های حکومتش را مستحکم تر سازد. این اشکال هنگامی قوی تر می شود که دریابیم حضرت علی (ع) حتی در اوج درگیری با بزرگ ترین دشمن بیرونی خود (معاویه) نیز از این سیاست دست برنداشت و مقدمه فرار بسیاری از بزرگان کوفه به دربار معاویه را فراهم آورد.

3. ناتوانی در به کارگیری درست صحابه و پیشگیری از نبرد یاران پیامبر (ص)

اگر حضرت علی (ع) در آغاز حکومتش طلحه و زبیر، دو یار دیرین پیامبر اکرم (ص)، را به کار می گرفت، هم انتظارات آن ها را در به دست آوردن حکومت کوفه و بصره برآورده می ساخت و هم از درگیری اصحاب بزرگ پیامبر اکرم (ص) که نبرد جمل اوج آن بود، جلوگیری می کرد. افزون بر این، او می توانست با استفاده از نیروی این دو صحابی به خوبی در مقابل معاویه ایستادگی کند و نابودش سازد؛ و چنانچه در بعضی جهات آن ها را نمی پسندید، بعد از استحکام پایه های فرمانروایی اش برکنارشان سازد.

4. عدم توجه به اندرز بزرگان در خصوص برکنار نکردن معاویه امام (ع)

در آغاز حکومتش به نصیحت کارشناسانی چون مغیره بن شعبه که از او می خواستند برکناری معاویه را به پس از محکم شدن پایه های حکومتش واگذار کند، گوش فرا نداد. اگر این پند را می پذیرفت، جنگ بزرگی به نام صفین پدید نمی آمد و حضرت (ع) می توانست با یکپارچه شدن جامعه اسلامی حکومت مطلوب خودرا پی افکنده، همزمان به خارج مرزها نظر کند و فتوحات خلفای پیشین را پی گیرد.

5. عدم استبداد

بررسی نوع اداره حکومت حضرت علی (ع) نشان می دهد یکی از مهم ترین علل عدم موفقیت امام (ع) در تسلط بر امور، عدم به کارگیری استبداد در برخورد با مردم بود. استبداد مطلق مذموم است و سرانجام دولت را به نابودی می کشاند؛ اما استفاده معقول و حساب شده از آن ضرورت دارد.

موفقیت مستبدانی چون «زیادبن ابیه » در تسلط بر مردم کوفه و بردن آن ها به راه های مطلوب خویش نشان می دهد، بهره گیری از استبداد در آن مقطع تاریخی می توانست در حفظ حکومت سودمند باشد.
مطالعه تکمیلی در لینک ذیل:

http://tarikh.imam.miu.ac.ir/index.aspx?siteid=60&fkeyid=&siteid=60&pageid=37096&newsview=53886