باید بُعد «تکلیف بودن انتخابات» را در نزد مردم تقویت کنیم
کسانی که در کشور ما دنبال این بودند که انتخابات را به‌عنوان یک «حق» تعریف کنند نه یک «تکلیف» در واقع داشتند جامعه را به همان سمت می‌بردند و بعد هم نتیجه‌اش می‌شد بازی‌دادن مدامِ مردم و روی کارآمدن کسانی که خودشان می‌خواهند و همیشه فضایی ایجاد می‌شد که از تبلیغات انتخاباتی آنها، غربگراها نتیجه می‌گرفتند.

ما برای اینکه فضای سالمی ایجاد شود، باید آن بُعد تکلیف بودن انتخابات را، همان‌طور که هست، تقویت کنیم.

استاد پناهیان

آزادی و انتخاب در غرب به‌عنوان یک «حق» بیان می‌شود و محل فریب مردم قرار می‌گیرد
سؤال: دربارۀ اینکه طلبه‌ها چگونه می‌توانند مردم را متقاعد کنند که با حضور حداکثری خود در انتخابات شرکت کنند؟ خصوصاً با این وضعیت اقتصادی‌ِ موجود و مشکلات معیشتی و گرانی که برخی می‌گویند «به چه امیدی بیاییم در انتخابات شرکت کنیم؟»  

برای پاسخ‌دادن به سؤال شما لازم است نکته‌ای را مختصراً عرض کنم: مدتی بعد از انقلاب، شاید حدود 30 سال پیش، یک عده‌ای آمدند و سعی کردند این را جا بیندازند که به انتخابات به‌عنوان یک حق نگاه کنید نه به عنوان یک تکلیف. طبیعتاً آنها دنبال زمینه‌سازی برای این بودند که انتخابات را در کشور ما به‌صورتی در بیاورند که در غرب هست.

در غرب، آزادی و خیلی از امور سیاسی را به‌صورت یک «حق» بیان می‌کنند، این محل سوءاستفادۀ قدرت‌ها و محل فریب ملت‌ها قرار می‌گیرد و همین فضایی را ایجاد می‌کند که الان در غرب هست که رذل‌ترین سیاست‌مداران رو می‌آیند؛ کسانی که از آدم‌کشی ابایی ندارند. چیزی که الان داریم در جهان می‌بینیم، در حمایت غربی‌ها از داعش هم دیدیم. شاید مردم مغرب‌زمین به‌هیچ‌وجه راضی به این‌همه کشتار و جنایت نباشند اما در مجموع، سیاستمدارانی که در آن فضا انتخاب می‌شوند، رذل‌ترین انسان‌ها هستند که می‌توانند به‌راحتی دستور قتل بدهند. آخرین نمونه‌اش هم ترامپ ملعون هست که البته بدتر از پیشینیان خودش نبود، و دستور قتل شهید بزرگوار «سردار سلیمانی» را دادند. نمونۀ دیگرش هم حمایت غربی‌ها از جنایات اسرائیل است.

استاد پناهیان

انتخابات این واقعیت را نشان می‌دهد که «هرجوری باشید همان‌جوری رئیس پیدا می‌کنید»
انتخابات دارد همین واقعیت اجتماعی را نشان می‌دهد: «کَما تَکُونوا یُوَلّى علَیکُم» هر جوری باشید همان‌جوری رئیس پیدا می‌کنید. حالا ما می‌خواهیم برویم پای صندوق بگوییم کی هستیم و چه‌جوری هستیم. پسند خودمان را اعلام می‌کنیم و می‌گوییم کسی به انتخاب و پسند ما تعدّی نکند. ولیّ فقیه هم از انتخاب ما حمایت می‌کند.

پس می‌شود از ابعاد مختلف، از این اصل رأ‌ی‌گیری و مشارکت در صندوق آراء حمایت کرد. یکی از وجوهش زبان بین‌الملل است؛ الآن زبان بین‌ الملل زبان رأ‌ی‌گیری است و ما الآن یک جامعۀ به‌شدت جهانی هستیم. تمام جهان روی کشور ما مؤثر هستند و ما بر همۀ جهان مؤثریم. ما منطقی داریم و می‌خواهیم این منطق را جا بیندازیم. نمی‌توانیم با زبانی متفاوت از آن زبانی که در جهان پذیرفته شده است، سخن بگوییم. این زبان زبان نامشروع و زبان غلطی هم نیست؛ زبانی است که صورتبندی حقوقی پیدا کرده، همان نقشی که مردم در زمان امیرالمؤمنین علی(ع) و در زمان پیامبر داشتند. و همین نقش را هم در زمان امام‌زمان ارواحناله‌الفدا خواهند داشت؛ فقط صورتش فرق می‌کند.

استاد پناهیان

سؤال: دربارۀ موضوع «پاسخ به شبهات» می‌خواهم این را مطرح کنم که واقعاً پاسخ به شبهات این‌قدر هم جزء اصولی‌ترین حرکات ما نیست. یعنی لازم هست ولی کافی نیست. ما در این فضایی که دشمن ترسیم کرده و شبهات درجۀ چندمی را مطرح کرده، آن‌قدر درگیر پاسخ به شبهات شده‌ایم که اصلاً از اصول و مبانی‌ای که باید مطرح می‌کردیم کناره گرفتیم و اصل قضیه، مغفول مانده است….

بنده به شدّت، این حرف را قبول دارم و می‌پسندم که پاسخ به شبهه اصالت ندارد؛ در مقابل تبیین دقیق دین که جای خیلی از شبهات را باقی نگذارد. اصلاً خودم حساسیت منفیِ شدیدی پیدا کردم نسبت به پاسخ به شبهات. همیشه می‌گویم که «ما چرا باید شبهه جواب بدهیم؟ خُب یک‌جوری دین را تبیین کنیم که دفع دخل مقدّر بشود.»

اگر ما دین را به‌خوبی و از اساس، شروع کنیم توضیح‌دادن اصلاً در ذهن‌ها خیلی از شبهات شکل نمی‌گیرد. بعضی از شبهات هم ارزش این را ندارند که بخواهیم به آنها بپردازیم، چون وقت آدم را می‌گیرد و از طرح مسائل اصلی باز می‌ماند.

ما همان اصل حرف را که جلوبرنده است و راه را روشن می‌کند بگوییم و جلو برویم، این شبهات به ذهن یک درصد تا ده‌درصد مردم می‌رسد. اگر هم نرسیدیم آنها را جواب بدهیم، خُب این ده ‌درصد بروند یک فکری برای خودشان کنند. یا بروند به کتاب‌ها مراجعه کنند. می‌شود به این ده درصد گفت که پاسخ این شبهات در این کتاب‌ها… هست، خودتان بروید و مطالعه کنید.

متأسفانه در آموزش دین اساساً آمدند و برخی از آموزش‌ها را پاسخ به شبهات قرار دادند. بنده همیشه می‌گویم که اگر کسی در ارتباط با عادل بودن خدا شبهه‌ای داشت، باید بحث عقل را برایش توضیح بدهیم و الّا آتئیست‌های سیبری هم اگر شما بروید سراغ‌شان و بگویید «اگر یک خالقی در این عالم وجود داشته باشد و کائنات را آفریده باشد به نظرت عادل هست یا نه؟» می‌گوید به نظرم عادل است. ولی ما اصل دوم اصول عقائد را که در واقع پاسخ به یک شبهه است، «عدل» قرار داده‌ایم و این را می‌خواهیم با همه کلنجار برویم و بگوییم که «این را باید بفهمید!» درحالی‌که طرف می‌گوید «من اصلاً دربارۀ عدل خدا، مشکلی ندارم!» طرف مشکلاتش جای دیگری است. ولی ما می‌گوییم: «نه، اول بیا دعوای اشاعره و معتزله را برایت حل بکنم!»

استاد پناهیان

وقتی تلقّی عمومی از دین، صحیح نباشد اگر بگویید «دین این را از ما خواسته» مخاطب احساس زورگویی می‌کند

سؤال: اساساً وقتی شما بخواهید به زبان دینی حرف بزنید بخشی از جامعه قبول نمی‌کنند، مثلاً بخشی از جامعه قصد ندارند در انتخابات مشارکت کنند چون می‌گویند اصلاً دین باعث شده است ما به اینجا برسیم! با این جماعتی که فکر می‌کنم جماعت معتنابهی هستند و اَکت اجتماعی زیادی هم دارند و همزبانی هم می‌توانند در خارج از مرزهای جغرافیایی پیدا کنند، چگونه باید صحبت کرد؟

وقتی تلقّی عمومی از دین صحیح نیست، ما تا می‌گوییم «دین این را گفته است…. دین این را از ما خواسته…» اکثریت مخاطبان احساس زورگویی می‌کنند، یعنی احساس می‌کنند به زور یک چیزی به آنها تحمیل شده است. مثلاً آنجایی که ما می‌گوییم «دین گفته حجاب…» یک دفعه‌ای اصلاً یک‌سری دشمن حجاب، خود به خود درست می‌کند. کسی که از حجاب خوش‌اش نمی‌آید می‌گوید «تو با این حرف، من را بی‌دین کردی» تا آن کسی که از دین خوش‌اش نمی‌آید، سرِ همین حجاب، تسویه حساب می‌کند. این برداشت ناصحیح از دین-به قول حضرت امام- مثل همان برداشتی است که در قرون وسطی از دین مسیحیت در ذهن‌ها جاافتاده و متأسفانه در جامعۀ ما هم، هنوز این برداشت نادرست از دین وجود دارد.

اگر ما تکلیف دینی و امر دینی این را به این صورت جا بیندازیم، آن‌وقت با توجه به برداشتی که اکثر مردم جامعۀ ما از دین دارند، وقتی بگوییم «انتخابات یک امر دینی است» خیلی اثر منفی خواهد داشت. به ویژه در قشرهایی که تحت تأثیر افکار رسانه‌ای غربی هستند، یا تحت تأثیر صدای آن کسانی هستند که صدایشان بلند است و دنبال سکولاریزه کردن جامعه هستند.

با ادبیات واقع‌گرایانه و عقلانی باید سراغ تبلیغ دینیِ انتخابات برویم / لزوم شرکت در انتخابات را از نظر عقلانی به مردم نشان دهیم
ولی عرض بنده این است، اینکه مقام معظم رهبری می‌گوید «اگر کسی با من هم مخالف است، به‌خاطر کشورش بیاید رأی بدهد» خود این هم یک گزارۀ دینی است؛ چون گزارۀ عقلانی است. شرکت کردن در انتخابات هم چون یک امر عقلانی است یک دستور الهی است. اصلاً دین چیزی جز واقع‌بینی نیست. ما با این ادبیات؛ یعنی با ادبیات عقلانی، واقع‌گرایانه و واقع‌بینانه باید سراغ تبلیغ دینی انتخابات برویم.

اگر این دو تا ترکیب را در کنار همدیگر رعایت کنیم، به‌نظرم مشکل حل می‌شود. یعنی آدم صددرصد بی‌دین هم نه می‌تواند اعتراضی بکند نه نفرتی در دلش ایجاد بشود. ما می‌گوییم «انتخابات یک امر عقلانی هست یا نه؟ خُب چون شما این امر عقلانی را زیر پا گذاشتی، خدا روز قیامت تو را مؤاخذه می‌کند» هر امر عقلانی دیگری و هر دستوری که خدا داده است، عقلانی است. اصلاً انتخابات فرصتی است که ما برداشت از دین را نزد مردم درست کنیم.

باید این را جا بیندازیم که دین مساوی است با عقلانیت و عقلانیت مساوی است با دین
 بنده نگرانیِ برخی از دوستان را حدس می‌زنم؛ مثلاً اینکه ممکن است بعضی‌ها که در تولید ادبیات واقع‌بینانه و عقلانی ناتوان هستند، برای این موضوع که «انتخابات یک تکلیف هست» چهار تا گزاره درست کنند، و از آن طرف، خیلی از سایت‌ها بیایند و طنزش را درست کنند و مثلاً بگویند «همین دین است که ما را بدبخت کرده…» اما هیچ‌کس نمی‌گوید «همین عقل است که ما را بدبخت کرده!» چون همه می‌دانند هر کسی بدبخت بشود در اثر بی‌عقلی است.

اینکه «دین مساوی است با عقل و عقل مساوی است با دین» برای مردم جا نیفتاده است لذا بعضی‌ها بد برداشت می‌کنند. اگر ما در مقام بیان بُعد تکلیفیِ انتخابات و بُعد دینی انتخابات، بتوانیم همزمان جا بیندازیم که دین مساوی است با عقلانیت و عقلانیت مساوی است با دین، بُرد کرده‌ایم. این را می‌توانیم بیان کنیم و هیچ عارضه‌ای هم ندارد.

اگر یک پزشک اشتباه کند و بیمارش بمیرد، جامعه علیه علم پزشکی قیام نمی‌کند
بله؛ خیلی‌ها رفتار اشتباه چند نفر دین‌دار را به پای دین می‌گذارند و می‌گویند «دین ما را دل‌زده کرده است». ما به اینها می‌گوییم: حتی در علوم تجربی هم ممکن است یک عالم و دانشمند، اشتباه کند. مثلاً اگر یک پزشک دچار اشتباه بشود و بد تشخیص بدهد و بیمار او از دنیا برود یا برای همیشه فلج بشود، هیچ وقت جامعه و مردم علیه علم پزشکی قیام نمی‌کنند. می‌گویند این مورد اشتباه بوده است. هیچ‌کس بیمارستان‌ها و دانشگاه‌های پزشکی را تعطیل نمی‌کنند. می‌گویند این پزشک اشتباه کرده است یا دانش بشری هنوز به اینجا نرسیده است. اما بالاخره چاره‌ای نیست و ما باید با دانش جلو برویم.

متأسفانه ما دین را بیشتر به صورت قبیله‌ای معرفی کردیم. مثلاً گفتیم «ما دین‌داران، ما معتقدین، ما گروه خاصی که به یک اعتقادات ویژه‌ای ملتزم شده‌ایم…» یک «ما» درست کردیم و دین را از جریان عقل و از جریان علم جدا کردیم. دوستان گفتند که یک طلبه اگر باسوادی‌اش و هوشمندی‌اش را نشان بدهد مردم حرفش را قبول می‌کنند. بنده این را هم اضافه می‌کنم که اگر کسی عاقل‌بودن خودش را نشان بدهد مردم حرفش را قبول می‌کنند. ما متأسفانه دین را به عنوان یک مقولۀ عقلانی جا نینداختیم.

 مردم رفتار و عملکرد غلط دین‌داران را پای دین می‌گذارند و ناراحت می‌شوند و احساس ضدّیت می‌کنند و این آثار را دارد که ما داریم می‌بینیم. ولی امیدوارم ما عقلانیت انتخابات و عقلانیت دین و اینکه اساساً دین به‌دنبال یک‌سلسله امور عقلانی هست را بتوانیم خوب جا بیندازیم. ما طلبه‌ها معمولاً بیان‌مان ضعیف است؛ ما طلبه‌ها بیان‌مان یا متأثر از فقه است یا متأثر از کلام است و هر دوتای اینها یک ضعف‌هایی برای گفتگوی با مردم دارد. این باید در جای خودش مفصّل بحث بشود.

ایتاد پناهیان